Čuvari dragocenih sećanja

Briga o vrednom nasleđu

Čuvanje dokumenata i zapisa za budućnost predstavlja osnovu za očuvanje identiteta jednog naroda. Svedočanstva o prošlim događajima često daju dobar primer novim generacijama i služe kao svetionik u uzburkanim vremenima.

Međuopštinski istorijski arhiv u Čačku godinama prikuplja istorijsku građu vezanu za ovo podneblje. Zahvaljujući njihovom trudu sačuvani su i podaci o izgradnji Spomen kosturnice ratnicima palim od 1912-1918. Povodom obeležavanja 100 godina od izbijanja Velikog rata i 80 godina od otkrivanja Spomenika ratnicima Arhiv je 2014. godine organizovao izložbu na kojoj je predstavljena zanimljiva istorijska građa. Autorka izložbe je Lela Pavlović, direktorka Arhiva. U okviru izložbe objavljen je i katalog koji predstavlja značajan izvor informacija o Spomen kosturnici i njenom nastanku.

Spomenik svim nacijama i verama
Građa koju je Arhiv sakupio i prezentovao na izložbi daje uvid u šestogodišnji proces prikupljanja sredstava za izgradnju Spomen kosturnice, kao i hronologiju aktivnosti ženske sekcije FIDAK. Završne pripreme za otkrivanje spomenika obuhvatale su prenos ostataka iz različitih grobnica na novu lokaciju, popisivanje podataka o sahranjenima i pripremu grada za dolazak velikog broja zvaničnika iz zemlje i inostranstva. Računa se da je ukupno sahranjeno blizu 1000 ratnika, od čega je za 922 utvrđeno ko su i odakle su. Prenos ostataka ratnika završen je 5.08.1934. svečanom povorkom koja je kroz grad na večni počinak ispratila tela tri vojnika (oficira, podoficira i običnog redova). Ovom svečanom činu prisustvovalo je oko 4000 ljudi. Govore su održali predsednik Duhovnog suda gospodin Svetozar Bogdanović, Vuk Stojić iz Trnave, predsednik udruženja rezervnih oficira Radovan M. Đorđević, predstavnik Središnog odbora Udruženja ratnika Jovan Jovanović i Mileva Mica Obradović u ime ženske sekcije FIDAK-a. Prisutni vojnici su ispalili počasni plotun prilikom polaganja ostataka u grobnicu.

Značajni međunarodni događaj
Svečano otkrivanje spomenika dogodilo se 23.09.1934. godine. U Čačak su već prethodnog dana počeli da pristižu ljudi iz cele kraljevine. Bili su tu predstavnici sokolskih društava (u Čačku se nalazio najstariji Sokolski dom u Srbiji), nekadašnji ratnici iz Skoplja, Bitolja, Niša, Šapca i sa teritorije Hrvatske i Bosne i Hercegovine. Predstavnici kragujevačkog biciklističkog kluba su put od Kragujevca do Čačka prešli na biciklima kao znak odavanja počasti nastradalima. Bio je prisutan veliki broj domaćih i stranih zvaničnika uključujući podbana Drinske banovine (Čačak je prema tadašnjoj teritorijalnoj podeli pripadao Drinskoj banovini čije sedište je bilo u Sarajevu). Uprava Drinske banovine je svim zaposlenima u organima vlasti dozvolila petodnevno plaćeno odsustvo ukoliko žele da prisustvuju ovoj ceremoniji. Železnica se takođe uključila i prevozila je sve zainteresovane po povlašćenim cenama ili čak i besplatno. Prisutni su bili predstavnici Francuske, Velike Britanije, Belgije, Italije, Nemačke, Bugarske, Rumunije i Turske. Čačak je bio okićen zastavama Kraljevine Jugoslavije, kao i zastavama svih zemalja iz kojih su poticali vojnici sahranjeni u grobnici. Kolona koja se kretala ka spomeniku bila je nepregledna i nezapamćena u dotadašnjoj istoriji ovog grada.

Zaostavština za budućnost
Borba za mir i toleranciju su deo istorijskog i duhovnog nasleđa Srbije. Jedinstvena poruka pomirenja koju obelisk od kamena Plavi tok nosi sa simbolima četiri vere predstavlja razlog za ponos i dragoceno sećanje koje treba čuvati za generacije koje dolaze.